Ý nghĩa vô thường trong Phật giáo
Phật giáo nói rằng, vô thường đều phải trải qua 4 tiến trình chính là: Thành (Sinh ra, hình thành) – Trụ (Tồn tại, hoạt động) – Hoại (Hao mòn, lão hóa) – Không (Tiêu hủy, mất đi) hay Sanh – Trụ – Dị – Diệt.
Con người cũng vậy, không ai có thể thoát khỏi quy luật Sinh – Lão – Bệnh – Tử.
Giống như câu nói của triết gia Heraclitus về quy luật biến đổi của vạn vật: “Không ai tắm hai lần trên cùng một dòng sông”.
Cuộc sống giống như dòng sông, mọi khoảnh khắc sẽ liên kết để tạo thành dòng chảy không ngừng. Dòng sông hôm nay và hôm qua không giống nhau, thậm chí ngay cả các thời điểm cũng có sự khác biệt. Cuộc sống cũng như vậy, liên tục thay đổi mỗi phút, mỗi giây.
Vô thường là sự thật không thể thay đổi, điều thực sự tồn tại chính là những khoảnh khắc ở hiện tại. Bởi vì hiện tại chính là kết quả của quá khứ và hiện tại chính là khởi nguồn của tương lai.
Vô thường trở thành nội dung quan trọng, trung tâm của giáo lý đạo Phật. Đức Phật dạy rằng, “Bất cứ cái gì vô thường đều dẫn đến khổ đau; tự ngã cũng như vậy”. Quan sát, nhận thức, thấu hiểu về vô thường để tìm ra liệu pháp thích hợp giúp con người thực sự giải phóng khỏi tiến trình vô thường khổ vô ngã này.
Tâm vô thường là gì?
Tâm vô thường là tâm luôn thay đổi, lúc vui lúc buồn, lúc mừng lúc giận, hỷ nộ ái ố. Con người thường lầm tưởng những suy nghĩ lộn xộn, linh tinh là tâm của mình nhưng thực chất đó chỉ là tâm hư vọng không phải tâm chân thật.
Tâm của mỗi người đều thay đổi nhanh chóng theo sự chi phối và tác động từ ngoại cảnh như con người, xã hội. Một phút trước, ta còn cảm thấy vui vẻ, yêu đời nhưng một khắc sau thì lại buồn bã, chán nản vì chuyện này chuyện kia.
Có người cho rằng vô thường khiến chúng ta bi quan và đánh mất những điều đáng quý. Vậy mục đích, động lực sống của chúng ta là gì? Nếu nhìn nhận theo một khía cạnh khác thì chúng ta sẽ thấy vô thường là một sự cứu rỗi.
Hôm nay là một ngày buồn chán nhưng với sự vô thường thì ngày mai có thể sẽ là một ngày đẹp trời. Là tốt hay xấu đôi khi còn tùy thuộc vào cách nhìn và suy nghĩ của mỗi người. Thực tế đôi khi không giống với suy nghĩ của chúng ta và kinh nghiệm đôi khi không tương ứng với bản chất thật của vũ trụ.
Không ai thoát khỏi tiến trình của vô thường, trừ khi đi trên con đường Bát Chánh Đạo và đạt tới Niết bàn. Còn tồn tại là còn nằm trong quy luật của vô thường, điều chúng ta có thể làm chính là hiểu, chấp nhận và giữ tâm bình thản trước mọi đổi thay.
Thế sự vô thường là gì?
Thế sự vô thường có nghĩa là hoàn cảnh, xã hội, sự vật, tự nhiên xung quanh chúng ta luôn thay đổi không ngừng.
Lịch sử chính là minh chứng rõ ràng nhất của sự vô thường. Xã hội loài người đã trải qua biết bao biến đổi càn khôn từ thời kỳ nguyên thủy sơ khai đến chế độ phong kiến, nô lệ, tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa ngày nay.
Cuộc sống vô thường tựa như cây cối, núi non không thể trường tồn mãi mãi như thuở ban đầu được.
Nhân sinh vô thường là gì?
Chúng ta thường nói “nhân sinh vô thường”, “vô thường một kiếp nhân sinh” có nghĩa là đời người không có gì bất biến mà luôn thay đổi.
Cuộc đời vô thường, con người và vạn vật hình thành bởi nhân duyên, tồn tại theo quy luật vô thường: Thành – Trụ – Hoại – Diệt hay Sinh – Lão – Bệnh – Tử. Mọi thứ tồn tại đều là tạm bợ, chuyện tụ – tán, gặp gỡ – ly biệt đều là tự nhiên, không nên quá để tâm, vui buồn vì chuyện được – mất.
Chính vì sự sống có giới hạn, cuộc đời là vô thường, không biết trước điều gì sẽ xảy ra nên chúng ta càng phải biết cách trân trọng mỗi khoảnh khắc, sống sao cho có ích và có ý nghĩa, thay vì để cuộc đời héo mòn, trôi qua vô nghĩa.
Ý nghĩa của vô thường trong cuộc sống
“Kiếp luân hồi có sinh có diệt
Đời vô thường giả tạm hư không
Ngũ uẩn: “Sắc bất dị không”
An nhiên tự tại cho lòng thảnh thơi”.
Thấu hiểu và thực hành sống theo quy luật vô thường, chúng ta sẽ ý thức được rằng thời điểm hiện tại và những điều đang có là quý giá, cần phải trân trọng, giữ gìn và nuôi dưỡng.
Bên cạnh đó, chúng ta cũng tránh được trạng thái chán nản, tuyệt vọng khi thấy hiện tại không diễn ra theo ý muốn, mọi thứ là vô cùng nên ngày mai sẽ có sự thay đổi, chuyển hóa.
Khi biết vạn vật vô thường, chúng ta sẽ giữ được tâm thái bình thản và an nhiên khi đối mặt với sự thay đổi của những tình huống bất ngờ, với sự chia ly, xa cách về tình cảm hoặc vật chất. Con người cũng giữ vững được cái tâm, loại bỏ tham ái, dục vọng, không sa vào những thứ tầm thường, dung tục tạm bợ mà tìm thấy niềm vui thực sự trong tâm hồn, niềm hạnh phúc chân chính.
Qua bài viết trên đây chắc hẳn các bạn đã hiểu vô thường nghĩa là gì đúng không? Hy vọng mỗi người trong chúng ta có thể trân trọng hiện tại, không đắm chìm trong quá khứ và đừng ảo tưởng về tương lai vì cuộc đời vốn vô thường, không ai có thể biết trước điều gì cả!
St